Kryteria wyboru nauczyciela do zwolnienia w okresie epidemii koronawirusa cz. 2

Przypomnijmy, że motywy wyboru pracownika do zwolnienia muszą być przede wszystkim obiektywne, sprawiedliwe, niedyskryminujące, a także jasne i zrozumiałe. Sąd Najwyższy wylicza, że najbardziej istotne kryteria doboru nauczyciela do zwolnienia to:

• przydatność pracownika do pracy,
• kwalifikacje i umiejętności zawodowe nauczyciela,
• doświadczenie zawodowe,
• staż i przebieg dotychczasowej pracy,
• dyspozycyjność wobec pracodawcy,

przy czym nie wskazuje, które kryteria powinny być stosowane jako pierwsze, tj. nie określa ich hierarchii.

Na dzień przygotowania niniejszego wpisu ustawodawca nie wprowadził żadnych nowych regulacji, które zwalniałyby dyrektorów z obowiązku przygotowania i stosowania powyższych kryteriów wyboru nauczyciela do zwolnienia. Co prawda, tzw. tarcza 4.0 czyli Rządowy projekt ustawy o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na zapewnienie płynności finansowej przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o zmianie niektórych innych ustaw, Druk sejmowy nr 382, skierowany do pierwszego czytania w sejmie dnia 22 maja 2020 roku pomimo, iż zakłada wprowadzenie zmian w prawie pracy w zakresie pracy zdalnej, udzielania pracownikom urlopów bez ich zgody, czy przyznawaniu niższych odpraw – to jednak nie dotyczą one bezpośrednio kwestii zwolnień pracowników w ogóle, a tym bardziej zwolnień nauczycieli.

W związku z powyższym aktualne pozostaje orzecznictwo Sąd Najwyższego w zakresie doboru kryteriów nauczyciela do zwolnienia o których pisaliśmy w poprzednim wpisie.

Kryterium kwalifikacji zawodowych.

W związku z aktualną sytuacją, dyrektorzy szkół zapewne staną przed problemem, czy w ramach dozwolonego do zastosowania kryterium kwalifikacji zawodowych i doświadczenia zawodowego można wybrać do zwolnienia nauczyciela przejawiającego braki w wiedzy i doświadczeniu w zakresie prowadzenia nauki zdalnej w czasie epidemii koronawirusa. Zgodnie z dotychczasowym i nadal aktualnym orzecznictwem Sądu Najwyższego przy stosowaniu kryterium kwalifikacji zawodowych należy porównać nie tylko formalny poziom wykształcenia nauczycieli przydatny do prowadzenia zajęć z danego przedmiotu, ale także praktyki w nauczaniu przedmiotu. (wyrok Sądu Najwyższego z 10.01.2002 r., I PKN 771/00). Ponadto przy ocenie, czy zmiany organizacyjne uniemożliwiają dalsze zatrudnienie nauczyciela, należy uwzględnić wszystkie posiadane przez niego kwalifikacje nauczycielskie, a nie tylko kwalifikacje odnoszące się do przedmiotu, którego nauczał. (wyrok Sądu Najwyższego z 22.01.2015 r., III PK 56/14).

Nauczyciel natomiast, zgodnie z art. 6 pkt 3a Karty Nauczyciela jest obowiązany doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły, a dyrektor szkoły jest zobowiązany do zapewnienia pomocy nauczycielom w doskonaleniu zawodowym. Wybór przez dyrektora szkoły nauczyciela do zwolnienia z powodu przejawiania przez nauczyciela braków i wiedzy w kształceniu na odległość (braku ukończenia kursu w tym zakresie, czy odpowiedniego szkolenia) może zostać uznane za naruszające kryterium kwalifikacji zawodowych. Wynika to z faktu, iż w związku z nagłym wprowadzeniem obowiązku nauki zdalnej, nauczyciele mogli nie mieć obiektywnej możliwości uzupełnienia braków w wykształceniu. Co więcej, kryterium to nie może zostać zastosowane w sytuacji, gdy dyrektor szkoły nie zapewnił pomocy w odbyciu przez nauczyciela odpowiednich szkoleń. W takim przypadku, z daleko idącą ostrożnością należy stosować to kryterium na niekorzyść nauczyciela.

Kryterium stażu pracy.

Kolejny dylemat, przed którym może stanąć dyrektor szkoły dobierając kryteria zwolnienia nauczyciela jest problem czy zwolnienie nauczyciela z powodu braku doświadczenia w prowadzeniu zajęć z wykorzystaniem technik kształcenia na odległość może być uznane za prawidłowe w ramach dozwolonego kryterium doświadczenia zawodowego.

Kryterium doświadczenia zawodowego nazywane jest również kryterium stażu pracy. Staż pracy może być rozumiany jako ogólna długość pracy w charakterze nauczyciela, jak i praktykę w nauczaniu przedmiotu lub też praktykę w prowadzeniu innych zajęć. Braki w doświadczeniu nauczyciela w zakresie prowadzenia kształcenia na odległość z uwagi na szybki tryb wprowadzenia obowiązku nauki zdalnej nie powinny stanowić kryterium doboru nauczyciela do zwolnienia. W szczególności w sytuacji, gdy ww. braki nie są przez nauczyciela zawinione, a nauczyciel z obiektywnych przyczyn nie posiada doświadczenia w wykorzystaniu sprzętu i oprogramowania potrzebnego do prowadzenia nauki zdalnej.

Kryterium dyspozycyjności wobec pracodawcy.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 22 września 2000 r. I PKN 29/00 długotrwałe, dezorganizujące pracę w szkole, nieobecności nauczyciela w pracy z powodu choroby, mogą uzasadniać jego wybór do przeniesienia w stan nieczynny. W piśmiennictwie uważa się, że pogląd ten może być także stosowany także w wyborze nauczyciela do zwolnienia, nie tylko z powodu długotrwałej nieobecności spowodowanej chorobą, ale także z powodu korzystania przez nauczyciela z różnych  urlopów. Jak na tle tego kryterium może być rozwiązana sytuacja, gdzie z powodu epidemii kornawirusa kilku nauczycieli nie świadczy pracy w czasie realizowania przez szkołę kształcenia na odległość z powodu sprawowania opieki nad dziećmi w czasie ograniczenia funkcjonowania jednostek oświatowych, przebywania na kwarantannie lub na zwolnieniach lekarskich z powodu COVID–19. Dyrektorzy stosując kryterium dyspozycyjności powinni porównywać korzystanie przez nauczycieli z nieobecności w pracy w dłuższym przedziale czasowym, niż jedynie w okresie epidemii koronawirusa, a sam fakt nieobecności w pracy wywołany pandemią covid-19 nie powinien stanowić kryterium  uzasadniającym zwolnienie z pracy.

Przedstawione w niniejszym wpisie kryteria stanowią jedynie część możliwych do stosowania przez dyrektorów szkół kryteriów wyboru nauczyciela do zwolnienia. Dyrektorzy szkół przy sporządzaniu kryteriów powinni kierować się dotychczasowym wypracowanym przez Sąd Najwyższy orzecznictwem, z zastrzeżeniem, że kryteria te nie powinny być stosowane wyłącznie w odniesieniu do sytuacji związanej z epidemią koronawirusa.