Zmiany w oświacie w 2025 roku – co powinni wiedzieć dyrektorzy, nauczyciele i rodzice?

Zmiany w Karcie Nauczyciela w 2025 roku

W marcu 2025 roku Ministerstwo Edukacji przedstawiło długo oczekiwany projekt nowelizacji ustawy – Karta Nauczyciela. Prace nad nim prowadził Zespół do spraw pragmatyki zawodowej nauczycieli, powołany przy ministrze edukacji. Projekt ustawy został opublikowany 21 marca i obecnie w formie niezmienionej oczekuje na podpis Prezydenta. Większość proponowanych zmian ma wejść w życie już 1 września 2025 roku.

Jak zostało podkreślone w uzasadnieniu do projektu, nowe regulacje mają zapewnić nauczycielom bardziej korzystne rozwiązania w zakresie wynagrodzeń, czasu pracy i ochrony stosunku pracy. Dodatkowo, nowelizacja porządkuje i doprecyzowuje przepisy, które dotychczas były niejednoznaczne lub stosowane w sposób budzący wątpliwości.

Nowe zasady odpraw i nagród jubileuszowych

Jedną z najbardziej oczekiwanych zmian są te dotyczące odpraw emerytalno-rentowych. Z założeń projektu nowelizacji Karty Nauczyciela wynika, że mają one zostać ujednolicone z tymi obowiązującymi pracowników samorządowych.

Zgodnie z propozycją, nauczyciel odchodzący na emeryturę lub rentę otrzyma odprawę zależną od stażu pracy w wysokości odpowiednio:

• po 10 latach pracy – dwumiesięcznego wynagrodzenia,
• po 15 latach pracy – trzymiesięcznego wynagrodzenia,
• a po 20 latach – sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

W przypadku zbiegu tej odprawy z innymi świadczeniami, przewidziano wypłatę tylko części z nich.

Zmienią się również zasady przyznawania nagrody jubileuszowej. Nagroda za 40 lat pracy zostanie podwyższona z 250% do 300% wynagrodzenia, a dodatkowo wprowadzona zostanie nowa nagroda za 45 lat pracy – w wysokości aż 400% wynagrodzenia miesięcznego.

Ujednolicenie pensum i nowe zasady godzin ponadwymiarowych

Ważną nowością dla nauczycieli kształcenia zawodowego będzie zrównanie pensum – zarówno nauczyciele praktycznej nauki zawodu jak i prowadzący teoretyczne przedmioty zawodowe będą mieli taki sam tygodniowy wymiar godzin, tj. 18 godzin.

Dodatkowo, w szczególnych przypadkach możliwe będzie przydzielenie większej liczby godzin ponadwymiarowych, nawet do połowy tygodniowego pensum – ale wyłącznie za zgodą nauczyciela.

Modyfikacji uległ również sposób obliczania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźne zastępstwa. Od 1 września 2025 roku obowiązywać będzie jednolity wzór, który uwzględnia stawkę zasadniczą i ewentualne dodatki za trudne warunki pracy. Co istotne, wynagrodzenie za te godziny będzie wypłacane do 5 dnia następnego miesiąca.

Wzór, o którym mowa powyżej przedstawia się następująco:

A=B:C

gdzie

A to wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe lub doraźne zastępstwa;

B to suma przyznanej nauczycielowi stawki wynagrodzenia zasadniczego i dodatku za warunki pracy, (jeżeli praca w godzinach ponadwymiarowych oraz doraźnego zastępstwa odbywa się w warunkach trudnych lub uciążliwych)

C to iloczyn liczby godzin realizowanych przez nauczyciela w ramach tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych i 4,16 (z zaokrągleniem do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a co najmniej pół godziny liczy się za pełną godzinę).

Projekt precyzuje ponadto sytuacje, w których nauczycielom będzie przysługiwało wynagrodzenie za zaplanowane, ale niezrealizowane godziny ponadwymiarowe. Będzie to możliwe m.in. wtedy, gdy nauczyciel zrealizuje w zamian inne zajęcia z uczniami lub gdy niezrealizowanie zajęć wynika z przyczyn niezależnych od niego.

Nowe zasady ochrony przedemerytalnej

Jedną z kluczowych zmian dotyczących zabezpieczenia stosunku pracy nauczycieli jest wprowadzenie jednolitych zasad tzw. ochrony przedemerytalnej. Do tej pory przepisy te obejmowały wyłącznie nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, natomiast nauczyciele mianowani byli tej ochrony pozbawieni. Nowelizacja ma na celu wyeliminowanie tej nierówności – zgodnie z projektem ochroną zostaną objęci wszyscy nauczyciele zatrudnieni zarówno na umowę o pracę na czas nieokreślony, jak i na podstawie mianowania, pod warunkiem że do osiągnięcia wieku emerytalnego pozostało im nie więcej niż cztery lata.

W praktyce oznacza to, że nauczyciele w wieku przedemerytalnym uzyskają dodatkową gwarancję stabilności zatrudnienia, co ma na celu zapewnienie im poczucia bezpieczeństwa zawodowego w ostatnim etapie kariery. Warto jednak podkreślić, że ochrona ta nie będzie absolutna. Ustawodawca przewidział wyjątki, w których pracodawca nadal będzie mógł rozwiązać stosunek pracy, m.in. w sytuacji częściowej likwidacji szkoły, zmniejszenia liczby oddziałów czy reorganizacji placówki, która uniemożliwia dalsze zatrudnienie danego nauczyciela. W takich przypadkach, mimo statusu przedemerytalnego, ochrona stosunku pracy nie znajdzie zastosowania.

Przydział zastępstw za nieobecnych nauczycieli

Jedną z istotnych nowelizacji Karty Nauczyciela są zmiany w zakresie przydzielania godzin doraźnych zastępstw. Dotychczas zasady te nie były jednoznacznie uregulowane, co niekiedy prowadziło do sytuacji przeciążania nauczycieli obowiązkami lub nakładania zastępstw w godzinach, gdy powinni prowadzić własne zajęcia. Nowe przepisy mają uporządkować tę kwestię i wprowadzić większą przejrzystość.

Zgodnie z projektem, godziny doraźnych zastępstw nie będą mogły być realizowane w czasie zajęć dydaktycznych, wychowawczych czy opiekuńczych, które zostały już ustalone w planie lekcji danego nauczyciela.

Nowe regulacje przewidują jednak wyjątki. W przypadku, gdy z przyczyn dotyczących szkoły w danym dniu nauczyciel nie mógłby zrealizować swojego obowiązkowego tygodniowego wymiaru godzin (np. wskutek odwołania zajęć), wówczas będzie on mógł prowadzić doraźne zastępstwa w ramach dotychczasowego wynagrodzenia.

Dodatkowo, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, godziny doraźnych zastępstw będą mogły być realizowane za zgodą nauczyciela, w czasie, w którym nauczyciel powinien realizować zajęcia, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela z wyjątkiem zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami ustalonych w planie zajęć takiego nauczyciela. W takim przypadku godziny zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych na rzecz uczniów lub wychowanków ustalonych w planie zajęć, w czasie których nauczyciel realizował godziny doraźnych zastępstw, nauczyciel realizuje w innym terminie ustalonym przez dyrektora szkoły.

Awans zawodowy nauczycieli – nowe zasady

Zmiany w zakresie awansu zawodowego nauczycieli mają uprościć proces zatrudniania i przyspieszyć moment uzyskania stabilizacji zawodowej przez nauczycieli początkujących.

Po zmianach możliwe będzie zawarcie umowy o pracę na czas nieokreślony już po pierwszym roku pracy w szkole, pod warunkiem przepracowania co najmniej 11 miesięcy.

Nowe przepisy doprecyzowują także zasady zatrudniania osób bez przygotowania pedagogicznego. Szkoła będzie mogła podpisać z takim nauczycielem umowę na rok szkolny, pod warunkiem że zobowiąże się on do uzupełnienia przygotowania pedagogicznego w ciągu pierwszego roku pracy. Jeżeli z przyczyn niezależnych od nauczyciela nie uda się tego zrobić, dopuszczalne będzie przedłużenie zatrudnienia na kolejny rok. Jednak brak uzyskania kwalifikacji po dwóch latach wykluczy możliwość dalszej współpracy.

Zmianie ulegnie również proces oceny pracy. Nauczyciel początkujący będzie podlegał pierwszej ocenie już w trakcie pierwszego roku przygotowania do zawodu – po minimum ośmiu miesiącach, ale nie później niż w jedenastym miesiącu tego okresu. Ocena pracy będzie powiązana także z pierwszą obserwacją zajęć prowadzonych przez nauczyciela. W przypadku zmiany miejsca zatrudnienia w ciągu pierwszych ośmiu miesięcy, termin dokonania oceny zostanie odpowiednio wydłużony, aby uwzględnić nową sytuację kadrową.

Projekt zakłada ponadto wydłużenie czasu, jaki dyrektor ma na ustalenie oceny pracy nauczyciela – z dotychczasowych 21 dni kalendarzowych do 30 dni roboczych. Zmiana ta ma dać szkołom więcej elastyczności i czasu na rzetelną ewaluację pracy nauczyciela, zwłaszcza w przypadku ustania zatrudnienia.

Urlop dla poratowania zdrowia a emerytura

Dotychczasowe przepisy Karty Nauczyciela przewidywały, że nauczyciel może skorzystać z urlopu dla poratowania zdrowia jedynie do końca miesiąca poprzedzającego moment nabycia uprawnień emerytalnych. W praktyce oznaczało to, że w chwili uzyskania prawa do emerytury – niezależnie od jej rodzaju – nauczyciel tracił możliwość korzystania z urlopu zdrowotnego. Rozwiązanie to było szczególnie dotkliwe po wprowadzeniu w 2024 roku tzw. emerytury stażowej, ponieważ wielu pedagogów spełniających warunki stażowe automatycznie traciło możliwość skorzystania z urlopu dla poratowania zdrowia.

Projekt nowelizacji wprowadza jednak istotne odstępstwo od tej zasady. Zgodnie z planowanymi przepisami, nauczyciele posiadający już uprawnienia emerytalne będą mogli nadal korzystać z urlopu dla poratowania zdrowia, ale wyłącznie w określonym celu – leczenia lub rehabilitacji uzdrowiskowej.

Nowe rozwiązanie ma charakter kompromisowy: z jednej strony nie przedłuża w nieskończoność prawa do urlopu zdrowotnego dla wszystkich nauczycieli, którzy osiągnęli wiek lub staż emerytalny, z drugiej jednak odpowiada na realne potrzeby osób, które wymagają leczenia w sanatoriach czy placówkach rehabilitacyjnych.

Zmiany w organizacji kształcenia specjalnego

30 czerwca 2025 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Edukacji zmieniające przepisy dotyczące szczegółowej organizacji publicznych szkół i przedszkoli. Nowe regulacje zaczną obowiązywać od 1 września i wprowadzają istotne zmiany w zakresie organizacji kształcenia specjalnego.

Nowe przepisy umożliwiają uczniom z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego – wydany, z powodu niepełnosprawności – kontynuowanie nauki w dotychczasowym oddziale (szkoły specjalnej lub oddziale specjalnym w placówce ogólnodostępnej), nawet jeśli w trakcie roku szkolnego otrzymają nowe orzeczenie, np. związane ze zmianą rodzaju niepełnosprawności lub stwierdzenie, niepełnosprawności sprzężonych.

Kontynuacja będzie możliwa do końca roku szkolnego, w który, wydano nowe orzeczenie, o ile rodzice złożą stosowny wniosek.

Wprowadzono limit dotyczący liczby uczniów z nowym orzeczeniem, które będą mogły kontynuować kształcenie w tym samym oddziale. Maksymalnie mogą to być dwie osoby w oddziale szkoły lub przedszkola specjalnego albo w oddziale specjalnym funkcjonującym w szkole/ przedszkolu.

Rozporządzenie przewiduje również możliwość organizacji nowych oddziałów specjalnych dla:

• uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym;
• uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, jeśli jedną z nich jest niepełnosprawność intelektualna w stopniu umiarkowanym lub znacznym.

Takie oddziały będą mogły funkcjonować zarówno w szkołach specjalnych jak i w szkołach ogólnodostępnych posiadających oddziały specjalne. Maksymalna liczba uczniów w tego rodzaju oddziale została ustalona na 4 osoby.

Ramowe plany nauczania od września 2025 roku

24 marca 2025 r. opublikowano Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 12 marca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół. Nowe regulacje wejdą w życie 1 września 2025 roku.

Dotychczasowy przedmiot „Wychowanie do życia w rodzinie” zostanie zastąpiony przez nowy, nieobowiązkowy przedmiot – „Edukacja zdrowotna”.

Kolejna zmiana dotyczy przedmiotu „Historia i teraźniejszość” (HiT), który od września zostanie zastąpiony przez „Edukację obywatelską”. Nowy przedmiot ma kształtować postawy obywatelskie i społeczne, a także rozwijać wiedzę o funkcjonowaniu państwa, instytucji publicznych i społeczeństwa obywatelskiego.

Rozporządzenie przewiduje również rezygnację z obowiązku uczestnictwa w zajęciach z techniki dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, którzy uczęszczają do szkół podstawowych specjalnych, oddziałów specjalnych w szkołach podstawowych ogólnodostępnych, szkół podstawowych integracyjnych.

Zmiany w nauczaniu języków mniejszości narodowych i przedmiotów podtrzymujących poczucie tożsamości narodowej

2 lipca 2025 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 czerwca 2025 r. zmieniające przepisy dotyczące oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w szkołach publicznych. Wprowadzone regulacje porządkują zasady nauki języków mniejszości narodowych, w tym języka niemieckiego jako języka mniejszości, oraz przedmiotów wspierających poczucie tożsamości narodowej.

Wprowadzono nowe zasady dotyczące zgłaszania chęci kontynuowania lub rezygnacji z nauki języka mniejszości narodowej, w tym języka niemieckiego:

• Rok szkolny 2025/2026 (okres przejściowy): rodzice lub pełnoletni uczniowie, którzy chcą rozpocząć lub zrezygnować z nauki języka mniejszości i przedmiotów wspierających poczucie tożsamości narodowej, muszą złożyć odpowiedni wniosek lub oświadczenie do dyrektora szkoły lub przedszkola do 31 lipca 2025 r.
• Od roku szkolnego 2026/2027: wnioski o rezygnację należy składać do 31 marca roku szkolnego poprzedzającego. Na przykład dla roku 2026/2027 termin składania wniosków upływa 31 marca 2026 r.

Oprócz nauki języka mniejszości, szkoły mogą oferować także zajęcia takie jak:

• historia i kultura danej mniejszości,
• geografia państwa powiązanego kulturowo z mniejszością,
• zajęcia artystyczne lub inne formy edukacyjne.

Decyzja o ich wprowadzeniu zależy od organu prowadzącego szkołę i liczby uczniów zgłaszających chęć uczestnictwa. Celem tych zajęć jest pogłębienie wiedzy o dziedzictwie i tradycjach danej mniejszości narodowej.

Nowe przepisy pozwalają uczniom klas VII i VIII szkoły podstawowej, uczącym się języka mniejszości narodowej (w tym niemieckiego), na zwolnienie z obowiązku nauki drugiego języka obcego nowożytnego lub języka łacińskiego:

• Rok szkolny 2025/2026 (okres przejściowy): wnioski o zwolnienie należy złożyć do dyrektora szkoły do 31 lipca 2025 r.
• Od roku szkolnego 2026/2027: termin składania wniosków przesunięto na 31 marca roku szkolnego poprzedzającego.

Uczniowie klasy VII, którzy rezygnują z nauki języka mniejszości, są zobowiązani w klasie VIII rozpocząć naukę drugiego języka obcego lub łaciny i samodzielnie wyrównać różnice programowe.

Zmiany w kwalifikacjach nauczycieli szkół artystycznych

2 lipca 2025 r. weszło w życie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli szkół artystycznych i placówek artystycznych.

Nowelizacja określa wymagania dla nauczycieli specjalizujących się w foterpianmistrzostwie w ogólnokształcących szkołach muzycznych II stopnia oraz szkołach muzycznych II stopnia, w szczególności w zakresie:

• budowy i renowacji fortepianów;
• strojenia i korekty fortepianów;
• podstaw budowy fortepianów;
• pracowni strojenia i korekty fortepianów;
• ćwiczeń oraz pracowni budowy i renowacji fortepianów;
• ćwiczeń i korekty fortepianów.

Dopuszcza się zatrudnienie osoby z wykształceniem średnim potwierdzającym kwalifikacje zawodowe w danym zakresie oraz co najmniej 5-letnim doświadczeniem zawodowym i przygotowaniem pedagogicznym.

Do końca roku szkolnego 2029/2030 przygotowanie pedagogiczne można uzyskać zgodnie z ogólnymi wymaganiami dla nauczycieli szkół artystycznych, obejmującymi:

• psychologię – min. 90 godzin;
• pedagogikę – min. 90 godzin;
• praktyki zawodowe – min. 30 godzin;
• podstawy dydaktyki i emisji głosu – min. 60 godzin.

Przygotowanie może być realizowane w trakcie studiów, studiów podyplomowych lub kursów w placówkach kwalifikacyjnych prowadzonych w placówkach doskonalenia nauczycieli.

W zakresie dydaktyki nauczyciel musi spełniać wymagania do nauczania zajęć artystycznych w ogólnokształcącej szkole muzycznej II stopnia lub w szkole muzycznej II stopnia, obejmujące co najmniej:

• 150 godzin dydaktyki zajęć muzycznych;
• 120 godzin praktyk zawodowych.

Ponadto wymagania kwalifikacyjne dla nauczycieli zajęć historii z historii budowy fortepianów są zgodne z wymaganiami nauczycieli historii muzyki, a dla nauczycieli akustyki fortepianowej – z wymaganiami dla akustyki lutniczej.

Rozporządzenie rozszerza także wymagania dla nauczycieli zajęć tanecznych o charakterze praktycznym, obejmujących taniec, step, pantomimę i wybrane techniki taneczne.

Do prowadzenia takich zajęć mogą być zatrudnione osoby, które ukończyły dyplom ogólnokształcącej szkoły baletowej lub szkoły sztuki tańca, a mimo przygotowania pedagogicznego nie ukończyły studiów I i II stopnia ani jednolitych studiów magisterskich.

Warunkiem zatrudnienia jest posiadanie co najmniej pięcioletniego doświadczenia zawodowego w zakresie odpowiadającym nauczanemu przedmiotowi lub prowadzonym zajęciom.

Świadectwa dla szkół artystycznych oraz zmiany w podstawie programowej szkół artystycznych

25 czerwca 2025 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z 4 czerwca 2025 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków publicznych szkół i placówek artystycznych.

Należy zwrócić uwagę na nowe wzory druków – tj. Druk 34a (ART/50/f) oraz Druk 36, które uwzględniają specjalizację strojenie i korekta oraz specjalizację budowa i renowacja fortepianów.

Ponadto, 15 lipca 2025 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 13 czerwca 2025 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego. Zmiany związane są z uchyleniem specjalizacji jubilerstwo i dodaniem specjalizacji złotnictwo.

Kompleksowa obsługa w zakresie prawa oświatowego

Nasza kancelaria prawna – Kancelaria Prawa Gospodarczego i Oświatowego, specjalizuje się w szeroko pojętym prawie oświatowym. Jeśli mają Państwo pytania w zakresie planowanych zmian w oświacie w 2025, a także innych sprawach związanych z prawem oświatowym i gospodarczym – jesteśmy do Waszej dyspozycji:

• pod numerem telefonu: +48 533 940 018
• pod adresem e-mail: [email protected]
• w siedzibie kancelarii: al. Słowackiego 15A/8 31-159 Kraków (po wcześniejszym umówieniu terminu spotkania)

Opracowano na podstawie

• Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 986 z późn. zm.;
• Projekt ustawy z dnia 25 lipca 2025 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw;
• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 27 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz. U. poz. 849);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 12 marca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz. U. poz. 363);
• Rozporządzenie Ministra Edukacji z dnia 13 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 778);
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 10 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli szkół artystycznych i placówek artystycznych (Dz. U. poz. 789);
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 4 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków publicznych szkół i placówek artystycznych (Dz. U. poz. 760);
• Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 13 czerwca 2025 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego (Dz. U. poz. 852).