Sposoby pozyskiwania dodatkowych środków finansowych dla szkół

Dyrektorzy placówek często mierzą się z problemami pozyskania środków na różne przedsięwzięcia takie jak: zakup nowego sprzętu czy organizacja dodatkowych zajęć. Jak zaradzić temu zjawisku? Skąd pozyskiwać dodatkowe środki finansowe na działalność szkół? W tym artykule przedstawiamy kilka praktycznych sposobów, które mogą pomóc w wzmocnieniu budżetu szkoły.

Granty dla szkół

Często spotykamy się z pojęciami grantów oraz dotacji w kontekście finansowania placówek oświatowych, czy jednak można je stosować zamiennie? Czy oznaczają to samo? Dotacje bez wątpienia są głównym środkiem finansowym pozwalającym na prowadzenie placówki i kosztów jej otrzymania.

Definicja dotacji

Dotacja to forma wsparcia finansowego, która jest przekazywana przez instytucje publiczne, takie jak Ministerstwo Edukacji i Nauki, samorządy terytorialne lub inne instytucje związane z oświatą. Przeznacza się je na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań w zakresie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej. Podlegają one szczególnym zasadom rozliczenia.

Definicja grantu

Grant natomiast jest to forma wsparcia finansowego, która jest przekazywana przez organizacje non-profit, fundacje, instytuty badawcze lub inne podmioty zainteresowane finansowaniem projektów i badań. Granty często są przyznawane na innowacyjne projekty, badania naukowe lub rozwój specjalistycznych programów edukacyjnych. W przypadku oświaty, granty mogą być przyznawane na:

• badania pedagogiczne,
• rozwój nowatorskich metod nauczania,
• wprowadzenie nowych technologii edukacyjnych, itp.

Granty mają zwykle bardziej elastyczne kryteria przyznawania, a decyzje o przyznaniu grantu opierają się na ocenie jakości projektu, potencjalnych efektów i zgodności z misją grantodawcy. Organizacje ubiegające się o grant muszą przedstawić szczegółowy projekt i plan finansowy, który jest oceniany przez komisję lub ekspertów. Otrzymane środki finansowe są przeznaczone na realizację projektu zgodnie z wyznaczonym planem. Przykładowo przyznawaniem grantów w tym obszarze zajmują się: Fundacja Dzieci Niczyje, Fundacja “ABCXXI – Cała Polska czyta dzieciom”, Fundacja PZU czy Fundacja Orange.

Definicja projektu grantowego

Ważnym pojęciem przy omawianiu grantów jest tzw. projekt grantowy. Odnosi się ono do środków unijnych. Jego definicję możemy znaleźć w ustawie z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021-2027, a konkretniej w art. 41 omawianej ustawy.

Zgodnie z nim projektem grantowym jest projekt, którego beneficjent udziela grantów na realizację zadań służących osiągnięciu celu tego projektu przez grantobiorców. Grantobiorcą jest podmiot publiczny albo prywatny, inny niż beneficjent projektu grantowego albo partner projektu partnerskiego, wybrany w drodze otwartego naboru ogłoszonego przez beneficjenta projektu grantowego w ramach realizacji projektu grantowego. Zaś granty są to środki finansowe programu, które beneficjent projektu grantowego przekazał grantobiorcy na realizację zadań służących osiągnięciu celu projektu.

Beneficjenci takich programów to przykładowo:

• szkoły,
• przedszkola,
• uczelnie wyższe i
• inne instytucje edukacyjne.

Mogą oni starać się o granty unijne w celu poprawy jakości edukacji, wprowadzenia nowych programów nauczania, rozwijania infrastruktury edukacyjnej czy promowania innowacji w edukacji.

Kolejną grupą beneficjentów są osoby zatrudnione w sektorze edukacji, takie jak nauczyciele, dyrektorzy szkół czy trenerzy. Granty unijne mogą być tutaj przeznaczane na rozwój umiejętności i kompetencji zawodowych. Obejmują one dofinansowanie do udziału w kursach doskonalenia zawodowego, programach szkoleniowych czy międzynarodowych wymianach dla pracowników edukacji. Przykładem programu szkoleniowego realizowanego w tym obszarze jest projekt “Wsparcie placówek doskonalenia nauczycieli i bibliotek pedagogicznych w realizacji zadań związanych z przygotowaniem i wsparciem nauczycieli w prowadzeniu kształcenia na odległość”. Jest on prowadzony przez instytucje, które otrzymały grant na realizację działań w ramach przedsięwzięcia głównego. Są to fundacje, przedsiębiorcy, ale także jednostki samorządu terytorialnego.

Darowizny w szkole

Szkoła może pozyskiwać dodatkowe fundusze także od prywatnych przedsiębiorstw lub osób. Wiele placówek honoruje tytułem “Przyjaciela szkoły” osoby, organizacje, instytucje, czy też przedsiębiorstwa, które dzięki swojemu zaangażowanie w życie szkoły wpłynęło na podwyższenie jakości świadczonych przez nie usług, przykładowo poprzez zakup nowych materiałów dydaktycznych czy sprzętu, a także przeznaczenie na te cele środków. Darowizna to najczęściej przekazanie określonej sumy, ale może przejawiać się także w przekazaniu jakiś rzeczy materialnych, takich jak książki czy komputery.

Zgodnie z art. 888 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny “przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku”. Można, więc powiedzieć, że darowizna to takie bezpłatne świadczenie na rzecz obdarowanego.

Jednak warto szukać darczyńców nie tylko w lokalnym środowisku. Przykładowo wiele fundacji bankowych czy korporacyjnych bierze udział w tego typu przedsięwzięciach, a złożenie do nich wniosku nie jest skomplikowane, jednak samo jego rozpatrywanie może już chwilę potrwać. Dlatego warto występować o takie środki z pewnym wyprzedzeniem i nie robić tego na ostatnią chwilę przed planowanym przedsięwzięciem. Należy także pamiętać, że samo przekonanie danego podmiotu do przekazania darowizny nie stanowi końca tego procesu, warto dbać o dobre relacje z darczyńcami.

Przepisy dotyczące formy darowizny są dość przyjazne dla środowisk szkolnych. Oczywiście warto jest sporządzać pisemne umowy darowizny, jednak art. 890 k.c. stanowi, że umowa darowizny zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego dla oświadczenia darczyńcy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione. Oznacza to, że formy ustna czy pisemna są dozwolone. Jedyny wyjątek występuje przy nieruchomościach, gdzie mamy bezwzględny obowiązek sporządzenia w tej sytuacji aktu notarialnego.

Darowizny, zapisy i spadki na rzecz organu prowadzącego

W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na możliwość prowadzenia placówki przez stowarzyszenia i fundacje, które mogą otrzymywać środki finansowe w postaci darowizn, zapisów i spadków na realizację celów statutowych. Cele statutowe i sposoby ich realizacji są obligatoryjnym elementem statutu stowarzyszenia (art. 10 ustawy z dnia dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach) i fundacji (art. 5 ustawy z dnia 6 kwietnia 1989 r. o fundacjach). Warto także pamiętać, że na mocy art. 16 ww. ustawy: “nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn”.

Do sposobów pozyskiwania środków przez takie podmioty możemy również zaliczyć dochody z majątku tego podmiotu oraz z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Środki te wymienia  min. art. 33 ustawy z dnia z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.

Pozyskane w powyższy sposób środki finansowe, stowarzyszenia i fundacje mogą przeznaczać na prowadzenie placówki, której prowadzenie jest jednym z ich celów statutowych stowarzyszenia lub fundacji.

Sponsoring w szkołach

Można powiedzieć, że sponsoring jest to umowa partnerska zakładające wzajemne świadczenia obu stron, w tym przypadku sponsora i sponsorowanego. Sponsor zazwyczaj w zamian za środki finansowe lub rzeczy materialne zwykle oczekuje promocji swojej marki. I tym właśnie  sponsoring różni się od darowizny, która jest świadczeniem jednostronnym i  bezinteresownym. Sponsoring ma rozwijać pozytywny wizerunek sponsorowanego, a co za tym idzie – skłaniać potencjalnych klientów do skorzystania z usług, które oferuje.

Nawiązywanie współprac sponsorskich jest szansą dla wielu szkół. Możemy wyróżnić dwie płaszczyzny:

1. dydaktyczno-wychowawczą. Na tej pierwszej sponsor może sfinansować stypendia dla uzdolnionych uczniów, z osiągnięciami w dziedzinie naukowej, sportowej czy artystycznej, kursy dokształcające dla nauczycieli, wszelkie pomoce dydaktyczne np. książki, mapy, komputery i inne części wyposażenia sali. Sponsoring obejmuje także programy praktyk dla uczniów.
2. 2. organizacyjną. Na płaszczyźnie organizacyjnej sponsor może wesprzeć dziedziny związane z utrzymaniem szkoły lub usprawnieniem jej działania. Przykładowo wdrażanie jakiś projektów, modernizacja systemów komputerowych itp.

Aby mogło dojść do nawiązania współpracy sponsorskiej należy przygotować tzw. ofertę promocyjną. Dobrze byłoby zamieścić w niej przykłady świadczeń na rzecz sponsora, które szkoła będzie w stanie wykonać. Trzeba w niej podkreślić mocne strony danej placówki, tak aby zjednać sobie przychylność potencjalnego sponsora. Gdy się to uda, ostatnim krokiem jest już tylko zawarcie umowy sponsorskiej i pilnowanie, aby szkoła wywiązała się z obowiązków, które na siebie przyjęła. Umowa sponsorska stanowi tak zwaną umowę cywilną nienazwaną, co oznacza, że nie znajdziemy o niej wprost przepisów w Kodeksie cywilnym. Jednak należy do niej stosować przepisy ogólne tego kodeksu, które dotyczą zobowiązań, tj. przepisy od art. 353 do art. 3651.

Crowdfunding dla szkół

W ostatnich latach coraz większą popularność w środowisku szkolnym zyskuje tzw. crowdfunding. Można przetłumaczyć to pojęcie jako finansowanie przez tłum lub finansowanie społecznościowe. Crowdfunding to szansa dla zaniedbanych obszarów dla uzyskania finansowania, a także możliwość zaangażowania społeczeństwa w dany problem.

Pewnego rodzaju nowością w tym temacie jest ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom, czyli pierwszy akt prawny regulujący crowfunding, która to na zasadzie odwołania do aktu unijnego wprowadza nam definicję usługi finansowania społecznościowego. Oznacza ona kojarzenie inwestorów zainteresowanych finansowaniem przedsięwzięć gospodarczych z właścicielami projektów z wykorzystaniem platformy finansowania społecznościowego, obejmujące którekolwiek z poniższych działań.

Zbieranie środków odbywa się za pomocą portali internetowych, które powstały właśnie w tym celu. Przykładowo będą to p. zrzutka.pl czy siepomaga.pl. Ważne jest, żeby wybrać platformę, która najlepiej pasuje do celów i potrzeb szkoły.

Crowdfunding najczęściej przybiera formę wrzucenia na wybraną stronę opisu, zdjęć lub filmu, które przedstawiają naszą inicjatywę, na zrealizowanie której poszukujemy środków. Pozwala to podjąć decyzję internautom, czy chcą wesprzeć nasz pomysł i przekazać na ten cel dowolną sumę. Zwykle są to niewielkie kwoty od dużej liczby osób. Kluczowym aspektem jest atrakcyjna prezentacja naszego przedsięwzięcia. W opisie warto napisać o korzyściach, jakie dany projekt przyniesie dla samej szkoły, ale także dla jej uczniów.

W zamian za wsparcie pomysłu oferuje się różnej formy podziękowania np. w serwisie społecznościowym, umieszczenie darczyńcy na liście podmiotów wspierających, ale także drobne gadżety. Jest to nie tylko dobra praktyka, ale także sposób na zachęcenie internautów do wsparcia akurat naszej zbiórki.

Najważniejsza jednak jest tutaj promocja. Aby zbiórka okazała się sukcesem musi dotrzeć do jak największej liczby osób. Szkoła powinna aktywnie promować zbiórkę na swojej stronie internetowej, w mediach społecznościowych, przez newslettery dla rodziców oraz w lokalnych mediach. Ważne jest zaangażowanie uczniów, nauczycieli, rodziców i społeczności lokalnej w promocję i udostępnianie informacji. Natomiast już po zakończeniu zbiórki nie zapominajmy o podziękowaniu wszystkim wspierającym.

Działalność zarobkowa w szkołach

Istnieje kilka sposobów na zwiększenie budżetu szkoły. Będą to m.in.:

• oddawanie w najem powierzchni szkolnych,
• pobieranie czesnego za naukę w placówkach niepublicznych, czy też
• dodatkowe płatne zajęcia oferujące bogatszą ofertę edukacyjną.

Dzięki temu można pozyskać dodatkowe środki, które następnie mogą zostać przeznaczone na cele statutowe danej jednostki.

Najem powierzchni szkolnych

Jednak przed podjęciem decyzji o wynajmie pomieszczeń, warto przestrzegać kilku istotnych zasad i upewnić się, że szkoła posiada odpowiednie uprawnienia prawne oraz że umowa najmu nie zawiera niekorzystnych dla niej zapisów.

Najlepsza pozycja występuje, gdy właścicielem powierzchni szkolnej jest podmiot prowadzący szkołę niepubliczną. Wtedy istnieje możliwość dysponowania taką nieruchomością w dowolny sposób oraz określać warunki, na jakich zawarta zostanie umowa najmu. Nie oznacza to jednak, że szkoły, które nie są właścicielami budynków czy pomieszczeń nie mają takich możliwości. W takiej sytuacji przepisy wymagają, by wynajmujący posiadał zdolność prawną. W praktyce oznacza to, że wynajmujący może faktycznie zapewnić najemcy możliwość zrealizowania uprawnień, które mu przysługują. Aby było to możliwe trzeba dokładnie sprawdzić obowiązującą daną placówkę umowę najmu lub dzierżawy nieruchomości.

Wynajem pomieszczeń w budynku szkoły, takich jak sale lekcyjne, sale gimnastyczne czy powierzchnie reklamowe, może być jednym ze sposobów na legalne zarobkowanie szkół publicznych. Ważne jest jednak, aby ten wynajem nie zakłócał prawidłowej działalności edukacyjnej placówki. W przypadku szkół, w których funkcjonują pracownie i warsztaty szkolne, istnieje również możliwość prowadzenia częściowo odpłatnej działalności usługowej, świadczonej przez uczniów w ramach praktycznej nauki zawodu.

W przypadku uzyskanych przychodów z wynajmu pomieszczeń, szkoła powinna dokonać odpowiednich rozliczeń w ramach prowadzonej obsługi administracyjno-księgowej.

Czesne za naukę w placówkach niepublicznych

Czesne pobiera się w każdym rodzaju szkoły niepublicznej. Jest to jedno z podstawowych źródeł finansowania działalności takiej placówki. Czesne w szkołach prywatnych nie jest opłatą jednolitą. Jego wysokość waha się od kilku do kilkudziesięciu tysięcy złotych za rok nauki.  W dużej mierze jego wysokość zależy od oferty edukacyjnej danej placówki oraz od tego jakiego szczebla jest to szkoła.

Dodatkowe płatne zajęcia w szkole

Szkoły niepubliczne często oferują dodatkowo płatne zajęcia dodatkowe, np. zajęcia artystyczne, z języków obcych oraz sportowe. Kwestię tę reguluje art. 109 ustawy Prawo oświatowe, który to zalicza zajęcia dodatkowe do podstawowych form działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły. Ustęp 3 ww. artykułu wskazuje, że taki rodzaj zajęć edukacyjnych jest organizowany przez dyrektora szkoły.

Pomoc prawna w zakresie pozyskiwania środków finansowych dla szkół

Nasza kancelaria prawna – Kancelaria Prawa Gospodarczego i Oświatowego, świadczy kompleksowe wsparcie w zakresie prawa oświatowego oraz sporządzania umów. Jesteśmy do Państwa dyspozycji:

• pod numerem telefonu: +48 533 940 018
• pod adresem e-mail: kancelaria@kpgio.pl
• w siedzibie kancelarii: ul. Szlak 20/7, 31-153 Kraków (po wcześniejszym umówieniu terminu spotkania)

Opracowano na podstawie

• prawo.pl, Procedury tworzenia oraz zasady działania stowarzyszeń w szkołach, https://www.prawo.pl/oswiata/procedury-tworzenia-oraz-zasady-dzialania-stowarzyszen-w-szkolach,114968.html, Data odczytu: 2023.06.19
• nck.pl, Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0, https://www.nck.pl/dotacje-i-stypendia/dotacje/nprcz20, Data odczytu: 2023.06.19
• gov.pl, Narodowy Program Rozwoju Czytelnictwa 2.0. na lata 2021-2025 – nabór na rok 2023, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/nabor-wnioskow-na-2023-rok-do-narodowego-programu-rozwoju-czytelnictwa-20, Data odczytu: 2023.06.19
• portaloswiatowy.pl, Wynajem pomieszczeń przez szkołę – na jakich zasadach?, https://www.portaloswiatowy.pl/top-tematy/wynajem-pomieszczen-przez-szkole-na-jakich-zasadach-19986.html, Data odczytu: 2023.06.19
• monitorszkoly.pl, Wynajmujemy salę w szkole, https://www.monitorszkoly.pl/artykul/wynajmujemy-sale-w-szkole, Data odczytu: 2023.06.19
• monitorszkoly.pl, Dodatkowe źródła finansowania wydatków szkoły, https://www.monitorszkoly.pl/artykul/dodatkowe-zrodla-finansowania-wydatkow-szkoly, Data odczytu: 2023.06.19
• nowaera.pl. Dotacje dla szkół – skąd czerpać fundusze, https://www.nowaera.pl/eduone/dotacje-dla-szkol, Data odczytu: 2023.06.19
• projektanciedukacji.pl, Jak pozyskać dodatkowe fundusze na realizację naszych pomysłów?, https://projektanciedukacji.pl/?module=file&controller=server&action=download&name=420ecfe20f0dbad4865de5346a971627.pdf, Data odczytu: 2023.06.19
• miesiecznikfpn.pl, Najem pomieszczeń szkolnych – korzyści i procedura, https://www.miesiecznikfpn.pl/artykul/najem-pomieszczen-szkolnych-korzysci-i-procedura, Data odczytu: 2023.06.19
• gov.pl, Programy i projekty, https://www.gov.pl/web/edukacja-i-nauka/programy-i-projekty, Data odczytu: 2023.06.19
• portaloswiatowy.pl, Finansowanie z dotacji oświatowej wydatków na remonty i konserwacje, https://www.portaloswiatowy.pl/finanse-i-rachunkowosc/finansowanie-z-dotacji-oswiatowej-wydatkow-na-remonty-i-konserwacje-22116.html, Data odczytu: 2023.07.03
• portaloswiatowy.pl, Jak wydatkować środki z dotacji – 9 pytań i odpowiedzi, https://www.portaloswiatowy.pl/finanse-i-rachunkowosc/jak-wydatkowac-srodki-z-dotacji-9-pytan-i-odpowiedzi-18525.html, Data odczytu: 2023.07.03