Edukacja domowa – specjalne zapisy w umowach między szkołą a rodzicami

Pytanie szkoły

Jesteśmy szkołą niepubliczną o uprawnieniach szkoły publicznej. Rodzic zgłosił się do nas z dokumentami i prośbą, aby dziecko mogło realizować obowiązek szkolny w ramach edukacji domowej. Byliśmy zmuszeni odmówić przyjęcia, ze względu na to, że jako placówka nie jesteśmy w stanie zapewnić zajęć psychologiczno-pedagogicznych, które dziecko ma zalecone w opinii z poradni. Rodzic bardzo chce zapisać dziecko, dlatego woli wziąć na siebie odpowiedzialność za zapewnienie synowi tych zajęć, niż rezygnować z zapisu. Zgodziliśmy się na takie rozwiązanie, jednak chcemy przygotować stosowną umowę, w której znajdą się wszystkie ustalenia.

• Czy pod względem prawnym taki zabieg jest możliwy?
• Czy jako szkoła, która nie zapewnia zajęć psychologiczno– pedagogicznych, możemy przyjąć ucznia, który ma zalecenia odbywania takich zajęć od poradni?
• Jakie zapisy powinny pojawić się w umowie?

Odpowiedź prawnika 

Aktualnie obowiązujące przepisy pozwalają na stwierdzenie, iż jest możliwe wprowadzenie w umowie z rodzicem oświadczenia rodziców o obowiązku zapewnienia dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej poprzez współpracę ze wskazaną poradnią. Obowiązkiem dyrektora będzie jednak weryfikacja czy dziecko faktycznie zostało zapisane do poradni i uczestniczy w tych zajęciach. 

Dyrektor ma obowiązek zapewnić wsparcie, ale ustawa nie wprowadza sankcji za niedopełnienie przez dyrektora tego obowiązku. Należy zatem domniemywać, że dyrektor szkoły może przerzucić ten obowiązek na rodziców.

Zapisy ustawowe

Zgodnie z art. 14 ust. 3 Pr.Oś. niepubliczna szkoła:

• realizuje programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, obowiązkowe zajęcia edukacyjne;
• stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów;
• prowadzi dokumentację przebiegu nauczania, stosuje organizację roku szkolnego.

Zgodnie z jego wykładnią, należy stwierdzić, iż przepisy dotyczące szkół publicznych w zakresie wskazanym powyżej stosujemy odpowiednio do szkół niepublicznych. W przepisach art. 47 została zawarta delegacja ustawowa, zgodnie z którą w drodze rozporządzenia zostanie określona podstawa programowa kształcenia ogólnego (pkt. 1), ramowy plan nauczania uwzględniający warunki i sposób realizacji zajęć edukacyjnych (pkt. 3 lit. g), organizację roku szkolnego (pkt. 6), prowadzenie przez szkoły dokumentacji przebiegu nauczania (pkt. 7).

Co do wyżej wskazanych delegacji ustawowych nie ma wątpliwości, iż należy stosować te przepisy odpowiednio do szkół niepublicznych zgodnie z literalnym brzmieniem art. 14 ust. 3 Pr.Oś.

Zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Przepisy regulujące edukację domową znajdują się w art. 37 Pr.Oś. Zgodnie z nimi do wniosku o wydanie zezwolenia należy dołączyć opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej. Z opinii złożonej przez szkołę do zapytania wynika, iż dziecko powinno mieć zapewniony udział m.in. w zajęciach prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkole (w formie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych). Odwołując się do art. 37 ust. 7 pkt. 1 w zw. z art. 109 ust. 1 pkt. 5 Pr.Oś, należy stwierdzić, że uczeń oraz jego rodzice mają prawo do skorzystania ze wsparcia szkoły, polegającego m. in. na prawie uczestniczenia w zajęciach prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Owa pomoc stanowi jedną z podstawowych form działań dydaktyczno-wychowawczych szkoły, do której można również zaliczyć obowiązkowe zajęcia edukacyjne czy zajęcia rewalidacyjne dla uczniów niepełnosprawnych.

Zasady udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej

W przypadku opinii, która dotyczy m. in. spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą oraz objęcia dziecka pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole należy stosować przepisy rozporządzenia w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach. Rozporządzenie szczegółowo określa zasady udzielania wsparcia przez szkołę w postaci prawa do uczestniczenia w zajęciach prowadzonych w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, o której mowa w art. 37 ust. 7 pkt. 1 w zw. z art. 109 ust. 1 pkt. 5 Pr.Oś.

Zgodnie z § 4 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r.  w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach:

1. Pomoc psychologiczno-pedagogiczną organizuje dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki.
2. Pomocy psychologiczno-pedagogicznej w przedszkolu, szkole i placówce udzielają uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści wykonujący w przedszkolu, szkole i placówce zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni, zwani dalej “specjalistami”.
3. Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z:

1) rodzicami uczniów;

2) poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, zwanymi dalej “poradniami”;

3) placówkami doskonalenia nauczycieli;

4) innymi przedszkolami, szkołami i placówkami;

5) organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży.

Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki uzgadnia z podmiotami wskazanymi w ust. 3 warunki współpracy, o której mowa w ust. 3. Mając na uwadze ciążący na dyrektorze szkoły obowiązek zapewnienia i organizacji pomocy psychologiczno – pedagogicznej, która jednak zgodnie z ust. 3 powołanego przepisu może być udzielana we współpracy z rodzicami i poradniami, zasadne  wydaje się twierdzenie, że rodzic ma możliwość w drodze jednostronnego oświadczenia woli, wziąć pełną osobistą odpowiedzialności za realizację zaleceń opinii poza szkołą, do której wnioskuje o edukację domową.